عطار، عارفِ شاعری است که با توجه به دو مؤلفه «عرفان» و«شعر» ، علاوه بر معنای قاموسی و ضمنی واژگان، از معنای مجازی کلمات بسیار بهره برده است. او با کاربرد یک کلمه در معانی مختلف، شبکۀ معنایی ایجاد می­کند و بر جنبۀ موسیقایی شعر می­افزاید. تشابه واژگان در ظاهر و افتراق در معنا، علاوه بر زیبایی بخشیدن، معمایی می­سازد که حل آن توسط خواننده، حلاوت را بر جان می­نشاند و مفهوم را در ذهن خواننده ماندگار می­کند. کاربرد واژه در کلام عطار در معانی حقیقی و مجازی در چرخش است، هنگامی که شعر او را می­خوانیم باید ذهن را از هرگونه معنا منصرف سازیم و بر مبنایِ معانیِ الفاظ، در زمان ایراد سخن، به مقصود او دست­ بیابیم. «کفر» از جمله واژگانی است که در شعر عطار کاربرد دارد. او با آوردن کلمات متقابل و مترادف همراه «کفر» و کاربرد آن به عنوان یک واژه قلندرانه، گاه خود در فهم معنای این واژه گره­گشایی می­کند. در مواردی به نظر می­رسد معنای قاموسی «کفر» مد نظر نیست و مصححان و اساتید معنایی قطعی از این واژه ارائه نداده­اند. با توجه به برخی از شواهد، به نظر می­رسد، واژۀ «کفر» در مفهومی دیگر به کار برده شده است، که در این جستار به تحلیل آن پرداخته خواهد شد.

واژه‌های کلیدی: عطار، کفر، عرفان، شعر، معنا، واژه

متن کامل [PDF 370 kb]   (216 دریافت)