مریم الهی‌زاده، محمدیوسف نیری، اباذر کافی موسوی،
دوره ۱۶، شماره ۱ - ( ۷-۱۴۰۳ )
چکیده
اخلاق، مهم‌‌ترین حوزۀ تعلیم و تربیت صوفیه است. اصول اخلاقی در متون صوفیه، همان گسترش اصول اخلاقی در اسلام است. همان‌طور که هدف نهایی تمام ادیان، به‌ویژه اسلام، پرورش اخلاق و روح متعالی در جامعۀ بشری بوده است، مقصد عرفان و تصوف نیز رسیدن به این نقطه متعالی است. اصول اخلاقی متصوفه در چهار سطح یا رابطه، قابل بررسی است: ارتباط با خالق، ارتباط با خود، ارتباط با خلق، ارتباط با سایر مخلوقات. در این نوشتار به بررسی یکی از این سطوح ارتباطی، یعنی اصول اخلاقی صوفیه در ارتباط با خلق (مردم) می‌‌پردازیم. این مقصود را در اقوال و آثار فارسیِ عارفان بزرگی چون: بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی، ابوسعید ابوالخیر، امام محمّد غزّالی و عین‌‌القضات همدانی پی گرفته‌‌ایم. یافته‌‌های این پژوهش، نشانگر آن است که صوفیه، عموم مردم را به اصول اخلاقی‌ای، مانند صدق، سخا، رفق، مدارا و مهرورزی نسبت به یکدیگر ترغیب می‌‌کرده و پیروی از این اصول را به‌عنوان سلوک اخلاقی ـ عرفانی عوام برمی‌‌شمرده‌‌اند. عرفان اسلامی در این اصول اخلاقی با دو جریان فتوّت و ملامتیّه، پیوندی تامّ و تمام دارد و کوشیده است، تا از طریق این اصول به اصلاح امور اخلاقی، کاهش تنش‌‌ها و دشمنی‌‌ها میان مردم و ایجاد صلح و آرامش عمومی در جامعه کمک کند.
