بهار و تابستان 1404
برگشت به فهرست مقالات |
برگشت به فهرست نسخه ها
دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان
چکیده: (19 مشاهده)
حافظ در ابیات تقدیرگرایانه از یک سو مخاطب خود را به صبر و تسلیم در برابر تقدیر فرا می‌خواند؛ اما از سوی دیگر در همین گونه ابیات لحنی منتقدانه به خود می‌گیرد و در برابر اتوریته‌های اجتماعی و سیاسی عصر خود اعتراض‌های حماسی می‌کند. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش تحلیل گفتمان در صدد تبیین این دو رویکرد ناسازنما در پارادایم فکری حافظ است. بررسی‌ها نشان داد که حافظ در پس صورت متن، و فراتر از عبارات ظاهری شعرش که از صبر و تسلیم در برابر تقدیر سخن می‌گوید، در صدد برساختن گفتمانی انتقادی از طریق بهره‌برداری از زبان عارفانه و رندانه، برای ایجاد تغییر در ساختارهای کلان اجتماعی و مبارزه با نهادهای قدرت و ایدئولوژی‌های وابسته به آنهاست. وی در روکشی از فاتالیزم (Fatalism)، هدفی فراتر از اشاعه تقدیرگرایی را در شعر خود دنبال می‌کند و می‌کوشد با بازتولید معنایی جدید از صبر و تسلیم و مضامین تقدیرگرایانه، هژمونی گفتمان‌های شریعت‌مدار را در عصر خود در هم شکند.
شماره‌ی مقاله: 8
فهرست منابع
1. - آقاگل‌زاده، فردوس (1392)، فرهنگ توصیفی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی، تهران، علمی.
2. - اسمارت، بری (۱۳۸۵)، میشل فوکو ، ترجمه لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، چاپ2، تهران، کتاب آمه.
3. - بهرامپور، شعبانعلی ( ۱۳۷۸ )، «درآمدی بر تحلیل گفتمان»، مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی، به اهتمام محمدرضا تاجیک، تهران، فرهنگ گفتمان.
4. - پورنامداریان، تقی (1399)، گمشده لب دریا، تهران، سخن.
5. - پالتریچ، برایان (1396)، درآمدی بر تحلیل گفتمان، مترجم طاهره همتی، تهران، نویسه.
6. - پارسا، شمسی (1397)، «آشفتگی پارادایمی حافظ در برخورد با امر سیاسی»، جستارهای نوین ادبی، سال 51، شماره 2، صص27-49.
7. - خرمشاهی، بهاءالدین (1379) ، حافظ‌نامه، ج 1و2، چاپ 11، تهران، علمی و فرهنگی.
8. - خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (1380)، حبیب‌السیر، ج 3، تهران، خیام.
9. - درگاهی، محمود (1388)، «بنیان‌های تفکر حافظ»، کاوش‌نامه، سال10، شماره18، صص 225-242.
10. - ----------، (1373)، مزاج دهر تبه شد، شعر و اندیشه حافظ در نگاهی به حافظ‌شناسی معاصر، تهران، ستارگان.
11. - دشتی، علی (1352)، کاخ ابداع، چاپ چهارم، تهران، سازمان انتشارات جاویدان.
12. - حافظ، شمس‌الدین محمد (1369)، دیوان حافظ، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپ اول، تهران، زوار.
13. - حافظ ابرو، عبدالله ابن لطف‌الله (1380)، زبده‌التواریخ، به تصحیح سید کمال حاج سید جوادی، ج1، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
14. - دادبه، اصغر (1377)، «جبرگرایی حافظ باور یا ابزار؟»، سالنامه حافظ‌پژوهی، ج1، صص22- 44.
15. - دریفوس، هیوبرت و رابینو، پل (۱۳۷۹)، میشل فوکو، فراساختارگرایی و هرمنوتیک، ترجمه حسین بشیریه، تهران، نی.
16. - دستغیب، عبدالعلی (1367) حافظ شناخت، تهران، نشر علم.
17. - زرین‌کوب، عبدالحسین (1389)، از کوچه رندان (درباره ندگی و اندیشه حافظ)، چاپ سوم تهران، امیرکبیر.
18. - زرین‌کوب، عبدالحسین (1376)، حکایت همچنان باقی، تهران، سخن.
19. - زریاب خویی، عباس (1368)، آیینه جام، شرح مشکلات دیوان حافظ، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی.
20. - رستگار فسایی، منصور (1385)، حافظ و پیدا و پنهان زندگی، تهران، سخن.
21. - سلطانی، علی‌اصغر (1391)، قدرت، گفتمان و زبان، چاپ سوم، تهران، نشر نی.
22. - سودی بسنوی، محمد (1357)، شرح سودی بر حافظ، ترجمه عصمت ستار زاده، چاپ4، ارومیه، نشر انزلی.
23. - شفائی مقدم، الهام و محسن نیازی (1393)، «بررسی عوامل مؤثر بر میزان تقدیرگرایی زنان»، جامعه-پژوهی فرهنگی، سال 5، شماره 1، صص123-147.
24. - شفیعی کدکنی، محمدرضا (1373)، موسیقی شعر، تهران، انتشارات آگاه.
25. - صدقیانی، مهین‌دخت و ابوطالب میرعابدینی (1366)، فرهنگ واژ‌ه‌نمای حافظ، تهران، امیرکبیر.
26. - ضیمران، محمد (1386)، «تعابیر می و طرب و عیش در اندیشه حافظ»، سالنامه حافظ‌پژوهی، دفتر10، صص122-127.
27. - غنی، قاسم (1375)، تاریخ تصوف در اسلام، ج2، چ2، تهران، زوار.
28. - کتبی، محمود (1364)، تاریخ آل‌مظفر، به تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر.
29. - کشاورز بیضایی، محمد و فرود کشاورز بیضایی (1398)، «تحلیلی بر معرفت تاریخی حافظ»، مطالعات ایرانی، سال 18، شمارۀ 36، صص220-238.
30. - مشکور، محمدجواد (1369)، «مشرب کلامی حافظ»، در حافظ‌شناسی، به کوشش سعید نیاز کرمانی، ج13، تهران، پاژنگ.
31. - مشکور، محمدجواد (۱۳۵۰)، «مسئله جبر و اختیار در دیوان حافظ»، در مقالاتی درباره شعر و زندگی حافظ، به کوشش منصور رستگار فسایی، صص417-430، تهران، نشر جامی.
32. - معین، محمد (۱۳۱۹)، حافظ شیرین سخن، تهران، انتشارات معین.
33. - مک‌دانل، دایان (1380)، مقدمه‌ای بر نظریه‌های گفتمانی، ترجمه حسینعلی نوذری، تهران، فرهنگ گفتمان.
34. - ملاح، خسرو (1385)، حافظ و عرفان ایرانی، تهران، نشر و پژوهش فرز‌ان روز.
35. - میلز، سارا (1382)، گفتمان، ترجمه فتاح محمدی، چ1، زنجان، هزاره سوم.
36. - هدایی، محمد (1384)، «گردون‌گرایی و فلک‌مداری در شعر کهن فارسی»، زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه آزاد اسلامی اراک، سال1، شماره1، صص 111–136.
37. - هروی، حسینعلی (1368)، «گرایش‌های عرفانی حافظ»، در حافظ‌شناسی، به کوشش سعید نیاز کرمانی، ج11، تهران، پاژنگ.
38. - هومن، محمود، (۱۳۴۷)، حافظ، چ2، تهران، طهوری.
39. - یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی) چ1 تهران، نشر نی.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |