دانشگاه باقرالعلوم
چکیده: (560 مشاهده)
انسان به علم حضوری، اراده و اختیار را در خود می یابد. اما اگر بخواهد تحلیل فلسفی از اراده ارئه دهد و شبهات پیرامون آن را پاسخگو باشد، با چالش های مهمی مواجه می شود. یکی از این چالش ها «غیر ارادی بودن اراده است». در این مقاله تلاش شده است تا با اشاره به مبانی عرفانیِ مورد پذیرش ملاصدرا، تقریری جدیدی از پاسخ ملاصدرا به عویصه مذکور ارائه گردد. بر اساس این رویکرد، اراده ذاتی انسان از لوازم و اقتضائاتِ انسانیِ انسان به حساب می آید. به تعبیر عرفانی، اراده یکی از استعدادهای عین ثابت انسانی است و از آن جایی که استعدادات اعیان ثابته، تابع اعیان ثابته غیر مجعول هستند، بنابراین اراده نیز به عنوان یکی از استعدادات عین ثابت انسان، امری غیر مجعول است. این همان مطلبی است که ملاصدرا با تعبیر « مضطر فی اختیاره مجبور فی إرادته » از آن یاد کرده است. مقصود آن است که اراده امری مکوّن و از ذاتیات انسان به شمار می رود، لذا سوال از منشأ این اراده، از اساس سوالی رهزن است، چرا که لوازم ذات غیر مجعول و تابع تحققِ خود ذات هستند و مرکب بودن مجعول نباید ما را از بسیط بودن جعل غافل کند.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
عرفان دریافت: 1400/11/5 | پذیرش: 1401/1/21 | انتشار: 1402/7/10