دوره 16، شماره 2 - ( بهار و تابستان 1404 1404 )                   جلد 16 شماره 2 صفحات 331-312 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Nekoomanesh Fard N, Hosseini Moakhar S M, Ghasemzadeh S A. (2025). Review and Analysis of the Most Important Sufis Approaches to Astronomy and Astrology. JIM. 16(2), : 17 doi:10.22034/16.2.18
URL: http://erfanmag.ir/article-1-1557-fa.html
نکومنش فرد نسترن، حسینی مؤخر سید محسن، قاسم‌زاده سید علی. بررسی و تحلیل مهم‌ترین رویکردهای متصوفه به هیئت و تنجیم پژوهشنامه عرفان 1404; 16 (2) :331-312 10.22034/16.2.18

URL: http://erfanmag.ir/article-1-1557-fa.html

بررسی و تحلیل مهم‌ترین رویکردهای متصوفه به هیئت و تنجیم
نسترن نکومنش فرد ، سید محسن حسینی مؤخر* ، سید علی قاسم‌زاده
دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)
چکیده:   (246 مشاهده)
صوفیه بنا بر گرایش‌های عقیدتی خود، با دانش‌هایی که هر گونه شائبۀ ضدیت با دین در آن‌ها دیده می‌شد برخوردی محتاطانه داشتند. نجوم که در زمرۀ علوم غیرالهی قرار می‌گرفت، از مهم‌ترین این دانش‌ها بود. بررسی امّهات متون نثر عرفانی تا پایان قرن نهم به روش توصیفی-تحلیلی، با هدف بازشناسی مهم‌ترین رویکردهای متصوفه به تنجیم و هیئت، نشان می­دهد که متصوفه چهار رویکرد عمده شامل سکوت، رد، پذیرش کامل و پذیرش نسبی به هیئت و تنجیم داشته‌اند که تابعی از عقاید، هستی‌شناسی و نیز احتیاط‌های ایشان بوده است. در رویکرد سکوت نمی‌توان باور نویسنده دربارۀ نجوم را دانست؛ رویکرد رد ناشی از مخالفت کلی با علوم غیرالهی، و رویکرد پذیرش کامل موافقت با هر دو بخش هیئت و تنجیم بوده است. رویکرد پذیرش نسبی را می‌توان به چهار حالت قبول نجوم به عنوان علم ضروری، قبول نجوم به عنوان راه خداشناسی، مخالفت با تنجیم، و تفسیر علمی پدیده‌های نجومی تقسیم‌بندی کرد. در بیشتر این موارد صوفیه مریدانشان را از نجوم خصوصاَ بخش تنجیم برحذر داشته‌اند، چون آن را مایۀ کبر و غرور، ظن و گمراهی و حتی شرک می‌دانستند.
شماره‌ی مقاله: 17
واژه‌های کلیدی: تنجیم، عرفان و تصوف، نثر عرفانی، نجوم، هیئت.
متن کامل [PDF 833 kb]   (44 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تصوف و عرفان
دریافت: 1402/3/1 | پذیرش: 1402/6/7 | انتشار: 1404/4/31
فهرست منابع
1. - قرآن کریم
2. - ابن‌ترکه، صائن‌الدین‌علی. (1375). شرح گلشن راز. تصحیح کاظم دزفولیان. تهران: آفرینش.
3. - ----------------- (1351). چهارده رساله فارسی. تصحیح سیدعلی موسوی بهبهانی و سیدابراهیم دیباجی. تهران: شریف رضایی.
4. - ابن‌خلدون، عبدالرحمن. (1352). مقدمۀ ابن‌خلدون. ترجمۀ محمد پروین‌گنابادی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
5. - ابوحفص سهروردی، شهاب‌الدین. (1375). عوارف‌المعارف. ترجمه ابومنصور اصفهانی‌ به اهتمام قاسم انصاری. چاپ دوم. تهران: علمی و فرهنگی.
6. - افشاری، ناصر. (1394). نجوم در آینۀ عرفان. تهران: فرادید.
7. - انصاری، خواجه‌عبدالله. (بی‌تا). طبقات‌الصوفیه. بی‌جا.
8. - باخرزی، یحیی. (1383). أورادالأحباب و فصوص‌الآداب‌. تصحیح ایرج افشار. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
9. - بورکهارت، تیتوس. (1393). نجوم کهن در آموزه‌های ابن‌عربی. ترجمه لیلا کبریتچی و مهدی حبیب‌زاده. تهران: مولی.
10. - بهاءولد، بهاء‌الدین‌محمد. (1382). معارف. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. چاپ سوم. تهران: طهوری.
11. - تبادکانی، شمس‌الدین محمد. (1382). تسنیم‌المقربین‌. تصحیح سیدمحمد طباطبائی بهبهانی. تهران: مجلس شورای اسلامی.
12. - مینوی خرد. (1354). ترجمۀ احمد تفضلی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
13. - جامی، نورالدین عبدالرحمن. (1375). نفحات‌الانس من حضرات‌القدس. تصحیح محمود عابدی. تهران: اطلاعات.
14. - حسین‌پور بوانلو، ندا. (1390). بازتاب علوم غریبه در ادبیات فارسی تا پایان قرن ۹. [پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد]. دانشگاه تربیت معلم. سبزوار.
15. - زرین‌کوب، عبدالحسین. (۱۳۶۸). سرّ نی. چاپ سوم. تهران: انتشارات علمی.
16. - --------------- (1383). تصوف ایرانی در منظر تاریخی آن. ترجمه مجدالدین کیوانی. تهران: سخن.
17. - زمانی قمشه‌ای، علی. (1381). هیئت و نجوم اسلامی. قم: سماء.
18. - -------------- (1387). اخترشناسان و نوآوران مسلمان. قم: موسسه امام صادق علیه‌السلام.
19. - سعدی قوجه‌بگلو، محمد. (1393). بازتاب عناصر نجومی در مثنوی معنوی مولوی. [پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد]، دانشگاه پیام نور. البرز.
20. - سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود‌بن‌آدم. (1329). حدیقه‌الحقیقه و شریعه‌الطریقه. تصحیح محمدتقی مدرس‌رضوی. تهران: چاپخانه سپهر.
21. - ------------------------- (1962م). مکاتیب. تصحیح نذیراحمد. هندوستان: دانشگاه علیگر.
22. - سهروردی، شهاب‌الدین‌یحیی. (1375). رسائل شیخ اشراق. تصحیح هانری کربن و سیدحسین نصر و نجف‌قلی حبیبی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
23. - شبستری، شیخ محمود. (1382الف). حق‌الیقین فی معرفه رب‌العالمین. تصحیح جواد نوربخش. تهران: یلدا قلم.
24. - --------------- (1382ب). گلشن راز. تصحیح محمد حماصیان. کرمان: خدمات فرهنگی کرمان.
25. - شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1392). زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: سخن.
26. - شمس‌تبریزی، محمد. (1373). مقالات شمس. به‌کوشش جعفر مدرس صادقی. تهران: مرکز.
27. - شهنوازی، بهناز. (1398). کاربرد نجوم در تبیین مفاهیم عرفانی تعلیمی بر مبنای شعر نظامی، انوری و ناصرخسرو. عرفان اسلامی، 16(61)، 383-361.
28. - صرفی، محمدرضا. (1386). افلاک و اختران در مثنوی. پژوهش‌های ادب عرفانی(گوهرگویا)، 1(2)، 103-124.
29. - صلیبا، جورج. (1392). نجوم و احکام نجوم در دوره اسلامی. میراث علمی اسلام و ایران. ترجمه یونس مهدوی، 2(1). 52-63.
30. - عروضی‌سمرقندی، احمدبن‌عمر. (1328). چهار مقاله. تصحیح محمد قزوینی. به‌کوشش محمد معین. تهران: ارمغان.
31. - عین‌القضات همدانی، عبدالله‌بن‌محمد. (1341). تمهیدات. تصحیح عفیف عسیران. تهران: دانشگاه تهران.
32. - غزالی، ابوحامد محمد. (1383). کیمیای سعادت. تصحیح حسین خدیوجم. چاپ یازدهم. تهران: علمی و فرهنگی.
33. - -------------- (1386). احیاء علوم‌الدین. ترجمه مؤیدالدین خوارزمی‌. به‌کوشش حسین خدیوجم. چاپ ششم. تهران: علمی و فرهنگی.
34. - فرغانی، سعیدالدین. (1379). مشارق‌الدراری شرح تائیه ابن‌فارض‌. تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی. چاپ دوم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
35. - فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1384). شرح مثنوی شریف. تهران: زوار.
36. - قلانسی نسفی، عبدالله‌بن‌محمد. (1385). ارشاد در معرفت و وعظ و اخلاق. تصحیح عارف نوشاهی. تهران: میراث مکتوب.
37. - ماهیار، عباس. (1394). نجوم قدیم و بازتاب آن در ادب فارسی. تهران: اطلاعات.
38. - --------- (1388). مالک ملک سخن. تهران: سخن.
39. - محمدبن‌منور. (1899م). أسرارالتوحید فی مقامات أبی‌سعید. سن‌پطرزبورگ: بوراغانسکی.
40. - مستملی‌بخاری، اسماعیل. (1363). شرح التعرف لمذهب التصوف‌. تصحیح محمد روشن. تهران: اساطیر.
41. - مصفّی، ابوالفضل. (1388). فرهنگ اصطلاحات نجومی همراه با واژه‌های کیهانی در شعر فارسی. چاپ چهارم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
42. - مفتاح، عبدالباقی. (1385). کلیدهای فهم فصوص‌الحکم. ترجمه داوود اسپرهم. تهران: علم.
43. - مولوی، جلال‌الدین محمد (1374). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. چاپ دوم. تهران: نغمه.
44. - مهدی‌پور، حسن. (1401). اصول زیست عارفانه در اندیشه ابن‌عربی. پژوهشنامه عرفان، 14(27)، 213-235.
45. - میبدی، رشیدالدین ابوالفضل. (1371). کشف‌الاسرار و عده‌الابرار. تصحیح علی‌اصغر حکمت. چاپ پنجم. تهران: امیرکبیر.
46. - ناظمی، نازیلا. (1400). نجوم در ایران از اسطوره تا امروز. چاپ دوم. تهران: ایده‌پردازان.
47. - نسفی، عزیزالدین. (1386الف). الإنسان‌الکامل. تصحیح ماریژان موله. چاپ هشتم. تهران: طهوری.
48. - ----------- (1386ب). کشف‌الحقایق. تصحیح احمد مهدوی‌دامغانی. چاپ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی.
49. - نلینو، کرلوآلفونسو. (1349). تاریخ نجوم اسلامی. ترجمه احمد آرام. تهران: کانون نشر و پژوهش‌های اسلامی.
50. - هجویری، ابوالحسن‌علی. (1375). کشف‌المحجوب. تصحیح والنتین ژوکوفسکی. تهران: طهوری.
51. - همتی، امیرحسین. (1400). نقش ابوالقاسم قشیری در تقریب دیدگاه‌های مختلف اهل طریقت در باب علم ولی از ولایت خویش. پژوهشنامه عرفان، 13(25)، 263-287.
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.