محمود فتوحی رودمعجتی، هما رحمانی،
دوره ۹، شماره ۱۸ - ( ۷-۱۳۹۷ )
چکیده
کاربرد استعارههای مفهومی در هر متن، نشان از بینش گوینده و تجربه زیستی او دارد. تجارب عرفانی که بخشی از تجارب زیستی عارف در برخورد با امور غیبی به شمار میرود، برای بیان مفاهیم خود به زبان رمزی و استعاری تمسک میجوید. روزبهان بقلی، مشهور به شیخ شطاح، آثار خود را محملی برای بیان استعاری مشاهدات و مکاشفات عرفانی خود قرار داده است. ازاین‌رو، این پژوهش بر آن است از میان آثار متعدد روزبهان، عبهرالعاشقین را که آیینه تمامنمای طریقت اوست براساس استعاره مفهومی مورد بررسی قرار دهد تا از این رهگذر به نگاشت و طرحواره مفهومی و استعارههای بنیادین اندیشه او دست یابد و علل آن را در حدّ توان بررسی نماید. حاصل تحقیق، نشان از آن دارد که مفهوم تجلی اصلیترین درونمایه عبهرالعاشقین به‌شمار میرود که در قالب استعارههای بنیادین کشف و التباس نمود پیدا کرده است. این استعارهها اگرچه ابداعی نیستند، اما در شکلگیری نگاشت مفهومی روزبهان که «جهان، لباسی است بر قامت عروس حقیقت» نقش بسزایی دارند. این طرحواره مفهومی که برگرفته از طریقه جمالپرستی روزبهان (استعاره عروس) و مفاهیم و اصطلاحات رمزی رایج در میان اهل تصوف (لباس) میباشد، به سبک روزبهان اصالتی خاص بخشیده و آثار او را از سایر عرفا متمایز کرده است.
