رابطه تکوینی اعمال انسان با عقوبت اخروی که از آن به «تجسم اعمال» یاد می‌شود، اهمیت ویژه‌ای نزد دانشمندان مسلمان، خصوصاً عرفا داشته است. ابن­عربی با طرح مسائل انسان‌شناسی و خصوصیات انسان کامل، گام بزرگی در تبیین مباحث تجسم اعمال برداشت و شارحان وی نیز برای تثبیت این دیدگاه، تلاش وافری کردند. مقاله حاضر با روش تحلیلی-تبیینی و تأکید بر آراء ابن­عربی و تا حدودی شارحان و عارفان پس از او درصدد پاسخ به این سؤال است که مبحث انسان کامل و مسائل پیرامون آن، چه تأثیری در شکل­گیری آموزه تجسم اعمال داشته است؟ و در این خصوص، به بررسی پنج مورد از خصوصیات انسان کامل پرداخته است، شاخصه‌هایی مانند خلافت، تصرف، همت، جامعیت و علم. جامعیت انسان کامل سبب حضور تمامی عوالم نزد او و پیدایش علم حضوری وی به حضرات مذکور و آشکار شدن باطن امور نزد او می‌گردد. علاوه بر اینکه انسان کامل با دو خصوصیت همت و تصرف، قادر به ایجاد اعیان خارجی بوده و خلق باطن اعمال توسط نفس در عوالم اخروی را اثبات پذیر می‌کند.

واژه‌های کلیدی: تجسم اعمال، انسان کامل، همت، جامعیت، خلافت، تصرف.

متن کامل [PDF 363 kb]   (377 دریافت)