گروه ادیان و عرفان، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران
چکیده: (860 مشاهده)
موضوع این مقاله بررسی واژه شناختی و مفهوم شناختی «دولت» در متون کهن عرفانی فارسی و بررسی و تحلیل آن در مصیبتنامه عطار است. مسأله اصلی مقاله این است که مراد از آنچه که در متون عرفانی «دولت» خوانده میشود، چیست؟ و کاربردهای رایج آن در زبان صوفیه با توجه به بسامد بالا و اهمیت آن در متون عرفانی چگونه است؟ همچنین با توجه به اهمیت «دولت» در مصیبتنامه عطار، معنای دقیق و محصَّل آن را در این اثر چیست و مصادیق آن کدام است؟ عطار چه چیزهایی را دولت میخواند و گونههای «دولت» در مصیبتنامه او چگونه بیان شدهاست؟ آنچه از بررسیهای انجامشده بهدست آمد، این بود که دولت در متون عرفانی پدیدهای از جنس موهبت، و «حادثه»ای فراتر از محاسبات عقلانی در حیات روحانی عارفان است که وضعیتهایی ایدهآلی همانند «وصال»، «قرب» و «فتوح روحانی» را در تجارب صوفیانه آنها نشانمیدهد. از نظر عطار دولت، بهمثابه موهبتی ازلی که از «عالم بیعلتی» فراز میآید، امر اشتدادی است و هر انسانی به اندازهای معین از آن برخوردار است. برخی پدیدههای درونی مانند «آرامش درون»، «آشکارگی معانی نهفته در جان» و برخی پدیدههای بیرونی مانند «بهرهیافتن از پیر»، «هدایتیافتگی» از مصادیق دولت در آثار عطار است. ایماژهای حکایتهای عطار در این زمینه، بیانگر رخدادهای ناگهانی غیرقابل پیشبینی و خارج از نظام علیت است که در آنها «دولت» بر انسان «میگذرد» و بدون بستری از انتظار منطقی به سراغ انسان میآید. هدف این پژوهش، تعریف دقیق و بیان چیستی و چگونگی مفهوم «دولت» در متون کهن عرفانی فارسی بهویژه مصیبتنامه عطار است که با روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
عطارپژوهی دریافت: 1398/9/26 | پذیرش: 1399/1/5 | انتشار: 1400/11/25