دوره 14، شماره 27 - ( دوفصلنامه علمی،شماره بیست و هفتم، پاییز و زمستان ۱۴۰۱ 1401 )
جلد 14 شماره 27 صفحات 54-29 |
برگشت به فهرست نسخه ها
دانشگاه آزاد شهرکرد
چکیده: (1295 مشاهده)
به کارگرفتن نماد برای انتقالِ مفاهیمِ رمزی و همچنین به‌منظورِ تبیینِ نمادینِ رویدادها و موضوعاتی که فراتر از درک عادی بشر هستند، در میانِ اهل عرفان از دیرباز امری رایج بوده است. مشایخ اهل طریقت همواره در اقوال و آثارِ خویش سعی کردهاند با بهره‌گیری از رمزواره‌ها، از حقایق لایتناهی و از آن‌چه در محدودۀ فهمِ مادی‌اندیش جای نمی‌گیرد، پرده بردارند. یکی از جنبه‌های بسیار پیچیدۀ وجود آدمی که در آموزه‌های معرفتی اهل عرفان به‌صورتی گسترده به آن توجه نشان داده شده است، نفس و انواع آن است. استفادۀ اهل عرفان از حیوانات و نماد قرار دادنِ آن‌ها برای تشریح خصوصیات نفس، از جمله موضوعاتی است که در کلام و آثارِ مشایخ جلب توجه می‌کند. این پژوهش با استفاده از شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، تجلّی نفس از طریق نمادهای حیوانی را بررسی کرده، در پیِ پاسخ به این پرسش بوده است که مستعمل‌ترین نمادهای حیوانی نفس کدام هستند و دلیل قرار گرفتن این حیوانات به عنوان نماد نفس چیست. برای دست‌یابی به این منظور ابتدا پُرکاربردترین نمادهایِ حیوانیِ مرتبط با نَفْس در حکایات و اقوال عرفای طبقات پنج‌گانه (بر مبنای طبقات الصوفیۀ سُلمی) تعیین گردیده، آن‌گاه با استفاده از پیشینۀ فرهنگیِ هر یک، نقشهای رمزی آن‌ها بیان شده است. همچنین با تکیه بر مستنداتِ ارائه شده، دلیلِ انتخابِ حیواناتِ مذکور به‌عنوان نماد نفس تبیین گردیده است. از دیگر رویکردهای جستارِ حاضر، نقد و تحلیلِ نمادهای مکشوفه بوده است. تبیینِ پیام اصلی اهل عرفان در زمینۀ ارشادِ مریدان از طریق رمزگشایی از نمادهای حیوانی، از دیگر اهداف این تحقیق است. نتایج حاصل از این پژوهش مؤید این موضوع هستند که حیواناتی نظیرِ اسب، شیر، سگ، مار و همچنین ماهی از جمله حیواناتی هستند که رمزوارۀ آن‌ها بیشترین بسامد را در میان اقوال عرفا در هنگامِ نمادپردازی از نفس به خود اختصاص داده است. معمولاً در پیرامونِ این کانونِ اصلی، از نمادوارۀ حیواناتی دیگر هم‌چون خرگوش و روباه نیز به‌عنوانِ تکمیل کنندۀ مبحث استفاده شده است.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تصوف و عرفان
دریافت: 1399/7/26 | پذیرش: 1399/11/5 | انتشار: 1401/11/4
دریافت: 1399/7/26 | پذیرش: 1399/11/5 | انتشار: 1401/11/4
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |